Στην Κρήτη, αρχαιολογικές έρευνες απέδειξαν ότι το μέλι καταναλωνόταν από τη μινωική εποχή. Αυτοί χρησιμοποιούσαν το μέλι για την παραγωγή μέδου και πιθανώς ως γλυκαντικό σε ορισμένα πιάτα. Οι μέλισσες κατείχαν ουσιαστικό ρόλο στον μινωικό πολιτισμό και τις θρησκευτικές πρακτικές, όπως υποδηλώνει η ανακάλυψη ενός μινωικού κρεμαστού μελισσιού που χρονολογείται από τη Μέση Εποχή του Χαλκού (1800-1600 π.Χ.) στον Χρυσόλακκο - την αρχαία νεκρόπολη των Μαλίων.

Το κρητικό μέλι σε μύθους και θρύλους

Η σημασία του κρητικού μελιού καταγράφηκε από αρχαίους φιλοσόφους όπως ο Ρωμαίος Πλίνιος ο Πρεσβύτερος και ο Έλληνας βοτανολόγος Πεδάνιος Διοσκουρίδης μεταξύ άλλων. Οι ελληνικοί πάπυροι που ανακαλύφθηκαν στην Αίγυπτο τεκμηριώνουν επίσης την ποιότητα του κρητικού μελιού. Στο έργο του «Μεταμορφώσεις», ο αρχαίος γραμματικός Antoninus Liberalis δίνει αρκετές αναφορές για το πόσο σημαντικό ήταν το μέλι στο νησί μέσα από μυθικές παραβολές:

«Στην Κρήτη, λέγεται ότι υπάρχει μια ιερή σπηλιά γεμάτη μέλισσες. Σε αυτήν, όπως λένε οι παραμυθάδες, η Ρέα γέννησε τον Δία- είναι ένας ιερός τόπος και κανείς δεν πρέπει να τον πλησιάσει, είτε είναι θεός είτε θνητός. Την καθορισμένη ώρα κάθε χρόνο, μια μεγάλη φλόγα φαίνεται να βγαίνει από τη σπηλιά. [...] Οι ιερές μέλισσες που ήταν οι τροφός του Δία κατοικούν σε αυτό το σπήλαιο».

Σε έναν άλλο μύθο που αφηγείται ο Liberalis «Ο Δίας και η νύμφη Όθρυς απέκτησαν ένα παιδί, τον Μελίτη. [...] Με τη θέληση του Δία, το παιδί δεν χάθηκε από την όραση, αλλά τρέφονταν από μέλισσες και άρχισε να μεγαλώνει».

Στην ελληνική μυθολογία, το μέλι σχετίζεται επίσης με το μύθο της Μέλισσας, μιας νύμφης και κόρης του Μινωίτη βασιλιά Μελισσέα (το όνομα του οποίου σημαίνει μελισσοκόμος). Σύμφωνα με την ιστορία, η Μέλισσα δίδαξε στους ανθρώπους τη χρήση του μελιού.

Το Κρητικό Μέλι Σήμερα

Το κρητικό μέλι ξεπερνά τους μύθους και τους θρύλους. Σήμερα, εξακολουθεί να εκτιμάται σε όλο τον κόσμο για τη γεύση, την ποιότητα και τα οφέλη του για την υγεία. Ειδικότερα, το κρητικό θυμαρίσιο μέλι θεωρείται ένα γκουρμέ προϊόν που εκτιμάται σε κάθε τραπέζι.

Οι Κρητικοί χρησιμοποιούν καθημερινά το μέλι ως γλυκαντικό για τσάι ή αντί για ζάχαρη. Ακόμα και οι σαλάτες και τα αλμυρά πιάτα απαιτούν μερικές φορές λίγο μέλι. Θα βρείτε πληθώρα συνταγών για πίτες και κέικ που χρησιμοποιούν μέλι, καθώς και παραδοσιακά γλυκά που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια θρησκευτικών ή εορταστικών εκδηλώσεων, όπως γάμοι και βαπτίσεις.

Τα γλυκά ξεροτήγανα, για παράδειγμα, πρώτα τηγανίζονται σε λάδι, στη συνέχεια βουτάνε σε μέλι και πασπαλίζονται με σουσάμι. Οι λουκουμάδες, οι παραδοσιακοί ελληνικοί λουκουμάδες, πασπαλίζονται με μέλι. Και η νύφη και ο γαμπρός στην Κρήτη θα φάνε μια κουταλιά μέλι με καρύδια κατά τη διάρκεια της θρησκευτικής τελετής σε ένα γάμο.

Κρητική μελισσοκομική παράδοση

Η μελισσοκομία στην Κρήτη βασιζόταν σε αρχαίες παραδόσεις για εκατοντάδες χρόνια. Σε μια μελέτη που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια του 12ου Διεθνούς Συνεδρίου Κρητικών Σπουδών στο Ηράκλειο το 2019, ο Γεώργιος Μαυροφρύδης από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου δίνει μια λεπτομερή περιγραφή αυτών των παραδόσεων από τον 17ο έως τον 20ό αιώνα. Η έρευνά του επικεντρώνεται σε δύο βασικούς τομείς: Την κεντροδυτική Κρήτη, όπου οι μελισσοκόμοι χρησιμοποιούσαν κάθετες κυψέλες με κινητές κηρήθρες, και το ανατολικό τμήμα του νησιού, όπου οι οριζόντιες κυψέλες με σταθερές κηρήθρες ήταν ο κανόνας.

Οι Κρητικοί χρησιμοποιούσαν διάφορα υλικά για την κατασκευή των κυψελών: πηλό και λυγαριά για κυψέλες με κινητές κηρήθρες και μερικές φορές ξύλινες σανίδες.

Αν και οι γνώσεις των Κρητικών για τις μέλισσες ήταν περιορισμένες εκείνη την εποχή, οι μελισσοκομικές μέθοδοι μπορούν να θεωρηθούν εξελιγμένες. Σήμερα γνωρίζουμε περισσότερα για τις μέλισσες από ό,τι γνώριζαν εκείνοι πριν από 100 χρόνια, και οι γνώσεις μας μπορούν να βελτιωθούν μόνο μέσα από την πρακτική εμπειρία, τις παρατηρήσεις και την έρευνα στα επόμενα χρόνια.

Οφέλη του μελιού για την υγεία

Το θυμαρίσιο μέλι, ο υγρός χρυσός των Κρητικών, έχει όμορφο κεχριμπαρένιο χρώμα, έντονο άρωμα, υψηλή θρεπτική αξία και εξαιρετικά οφέλη για την υγεία.

Το ακατέργαστο και αφιλτράριστο κρητικό έχει αντισηπτικές και αντιβακτηριακές ιδιότητες. Η χρήση του μελιού στην επούλωση πληγών και ο ευεργετικός του ρόλος στη θεραπεία λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος και της χρόνιας γαστρίτιδας, του πεπτικού έλκους και των κακοηθειών του στομάχου, είναι κάποια από τα πολλά οφέλη του μελιού για την υγεία.

Πλούσια σε φαινολικές ενώσεις, τα εκχυλίσματα ελληνικού μελιού συμβάλλουν στην επιρροή της οιστρογονικής δραστηριότητας και της βιωσιμότητας των κυττάρων σε διάφορες μορφές καρκίνου. Μια διατροφή πλούσια σε θυμαρίσιο μέλι μπορεί να αποτρέψει διαδικασίες που σχετίζονται με τον καρκίνο στον καρκίνο του μαστού, του ενδομητρίου και του προστάτη. Το μέλι είναι πλούσιο σε βιταμίνη C, μονοφαινολικά, φλαβονοειδή και πολυφαινολικά, τα οποία μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.

Έτσι, όταν έρχεστε στην Κρήτη, αγοράστε ένα αγνό προϊόν που θα συμβάλει στη διατήρηση της μελισσοκομικής παράδοσης του νησιού.